Descartes Varlık Anlayışı Üzerine Görüşler

Descartes varlık anlayışı (veya a priori), felsefesinin en büyüleyici ve en az anlaşılan yönlerinden biridir. Descartes’in varlık anlayışının büyüsü, Tanrı’nın varlığını basit ama güçlü öncüllerden kanıtlamaya çalışmaktan gelir. Varoluş, doğrudan, son derece mükemmel bir varlığın varolduğu fikrinden ortaya çıkar. Bu kadar basit bir anlayışın olması zaman içerisinde yanlış anlaşılmalara neden olmuştur.

Descartes’ın varlık anlayışının ayırt edici özelliklerinden biri basitliğidir. Gerçekten de, resmi bir kanıttan daha çok sezgiseldir. Descartes, ispatının basitliğini, iki sayısının çift olduğu veya bir üçgenin açılarının toplamının iki doğrunun toplamına eşit olduğu gibi, aritmetik ve geometride genellikle çok temel doğruları belirleme yöntemimizle karşılaştırarak vurgular. İki sayısı ve bir üçgen hakkındaki açık ve seçik fikirlerimizi inceleyerek bu tür gerçekleri doğrudan sezeriz. Dolayısıyla, aynı şekilde, yalnızca zorunlu varoluşun, son derece yetkin bir varlığın açık ve seçik fikrine dahil olduğunu kavrayarak, Tanrı’nın varlığının bilgisine ulaşabiliriz.

Descartes, ontolojik argümanlar öne süren ilk filozof değildi. 11. yüzyılda Aziz Anselm tarafından öne sürülen argümanın daha eski bir versiyonu, daha sonra 11. yüzyılda Gaunilo (Anselm’in çağdaşı) adlı bir keşiş tarafından öne sürüldü ve daha sonra Aziz Thomas Aquinas tarafından eleştirildi. Aquinas’ın eleştirileri o kadar şiddetli kabul edildi ki, ontolojik argüman birkaç yüzyıl boyunca yok oldu. Böylece Descartes’ın onu yeniden diriltme girişimi çağdaşlarını şaşırttı. Anselm’in ispat versiyonuna aşina olmadığını iddia etse de, Descartes geleneksel itirazları aşmak için kendi argümanını formüle etmiş görünüyor.

Descartes varlık anlayışı nasıldır?

Benzerliklere rağmen, Descartes’ın argümanın versiyonu, Anselm’inkinden önemli açılardan farklıdır. İkinci versiyonun, tanımı gereği “Rab” kelimesinin anlamından, Tanrı’nın hayal edilemeyecek kadar büyük bir varlık olduğu söylenir. Buna karşılık, Descartes’ın argümanı, felsefesinin iki temel ilkesine, doğuştan gelen fikirler teorisine ve farklı algı doktrinine dayanıyordu. Bunun keyfi bir Tanrı tanımına değil, içeriği “verilen” doğuştan gelen bir fikre dayandığını iddia ediyor.

Descartes’ın versiyonu da son derece basittir. Tanrı’nın varlığı, zorunlu varoluşun, son derece mükemmel bir varlığın açık ve seçik fikrinde yer alması gerçeğinden doğrudan kaynaklanmaktadır. Gerçekten de, bazı durumlarda, sözde ontolojik “argüman”ın hiçbir şekilde resmi bir kanıt olmadığını, ancak tarafsız bir zihin tarafından formüle edilmiş apaçık bir aksiyom olduğunu iddia eder. Sezgisel olarak kavramayı öğrenmeyi öğütler.

Descartes, zorunlu varlığın Tanrı fikrinden dışlanamayacağını, iki dik açının üçgen fikrinden dışlanacağı gerçeğini savunarak, ontolojik argümanı geometrik bir fikir ile karşılaştırdı. örneğin bir Analoji, bir kez daha argümanın üstün basitliğini vurgular. Allah’ın varlığının en temel matematiksel bir gerçek kadar açık ve net olduğu iddia edilmektedir. Ayrıca, ispatın “mantığı”nın, olağan akıl yürütme uygulamalarımız üzerine nasıl inşa edildiğini göstermeye çalışır.

Benzer bir bağlamda Descartes, varlık anlayışını Tanrı’nın “öz”ünün veya “öz”ünün kanıtı olarak nitelendirir ve zorunlu varlığın benliğin özünden ayrılamayacağını ve mükemmel iddia eder. Bu terimlerle argümanlar öne sürerek, dolaylı olarak bir şeyin özü ile varlığı arasındaki geleneksel ortaçağ ayrımından yararlanmaktadır. Bu geleneğe göre, bir şeyin ne olduğu (yani doğası), var olup olmadığına bakılmaksızın belirlenebilir. Bazıları bu ayrımın Descartes’ın amaçları için yararlı göründüğünü çünkü onun Tanrı’nın varlığını sorgulamadan Tanrı’nın doğasını tanımlamasına izin verdiğini iddia etmektedir.

Bir önceki yazımız olan Daimcilik Eğitim Felsefesi Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.