Descartes Zihin Felsefesi Zihin-Beden Problemi

Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /home/termalkaplicalar/mitolojiktanrilar.com/wp-content/plugins/onceki-yazi-linki/onceki_yazi_linki.php on line 56

Fransız filozof Ren Descartes en çok, filozofları bugüne kadar rahatsız eden bir gizem olan zihin-beden problemini keşfetmesiyle tanınır. Gerçek göründüğünden çok daha karmaşık olabilir.

İnsan vücudunu, iç ve dış kısımlar ve organlar, mide, sinirler, beyin, eller, ayaklar, gözler ve diğer her şey dahil olmak üzere içindeki her şeyle birlikte düşünün. Tüm bu cihazlar bir artı, özellikle duyularımız, dünyadaki şeyleri bilinçli olarak algılama yeteneğimiz bizden uzak olsa da. Örneğin sabah gözlerimi kapattığımda komodinin üzerinde beni bekleyen bir fincan kahve görüyorum. Orada, biraz daha uzakta ve ona dokunmuyorum ama bir şekilde bana kendini gösteriyor. \ nasıl görülür? Görsel sistem bir fincan kahvenin görüntüsünü bilincime veya zihnime nasıl aktarır?

Cevap sandığınız kadar basit değil. Fiziksel açıdan kabaca söylemek gerekirse görme olayı bir fincan kahveden gözüme ışığın girdiği ve ışığın gözün arkasındaki iki retinaya çarptığında oluşturduğu görüntüdür . Fizyolojik bilimden bildiğimiz gibi, her iki retina da optik sinirin hemen altındaki optik kiazmadan elektrik sinyalleri gönderir. Bu sinyaller, beynin arkasındaki sözde görsel kortekse iletilir. Sonrasında görsel korteks aktive olurve kahveyi görürüm.

Bardağı biliyorum, anlamı net olmasa da ve bardağı gördüm demekten farklı. Peki nasıl oluyor da nöronlarım benimle, zihnimle veya bilincimle nasıl iletişim kuruyor?

İşte bu bir gizem ve bu gizem Descartes zihin-beden problemi olarak biliniyor.

Zihin-beden problemimiz sadece zihin ve bedenin nasıl ilişkili olduğu ve birbirlerini nasıl etkiledikleri ile ilgili bir gizem değildir. Aynı zamanda nasıl ilişkilendirilebilecekleri ve birbirlerini nasıl etkileyebilecekleri konusunda bir problemdir. Yağ ve su gibi karakteristik özellikleri çok farklıdır ve ne oldukları göz önüne alındığında basitçe karışmazlar.

“Zorluk sadece zihin ve bedenin farklı olması değildir. Etkileşimlerinin imkansız olduğu bir şekilde farklı olmalarıdır”.

Descartes’e Göre Zihin

Descartes’a göre bir zihnin özelliği, şekillenmiş olması ya da maddeden yapılmış olması değil, bir bilince sahip olmasıdır. Fiziksel olan ve yer kaplayan beynin aksine, ona mekansal tanımlamalar eklemek mantıklı olmaz. Kısacası, bedenlerimiz tamamen uzaydadır ve zihinlerimiz, onlara lineer boyutlar ve konumlar atanmasını veya bunların içerik ve etkinliklerini basitçe kavrayacak durumda değildir. Bu doğrudan fiziksel deneyin, Descartes’ın zamanından bu yana felsefi düşüncedeki her değişiklikten neredeyse hiç zarar görmeden hayatta kalması dikkat çekicidir.

Bu konu, Descartes’ın 1641 tarihli “İlk Felsefe Üzerine Meditasyonlar” adlı incelemesinin yayınlanmasının ardından, ilk baskısında hem bir grup seçkin çağdaş tarafından yazılan Descartes’a İtirazlar hem de filozofun kendi Yanıtları’nı içeren bu eser büyük ilgi uyandırdı. “Meditasyonlar”ın kendisinde, Descartes tarafından çok keskin bir şekilde çizilen zihin ve beden arasındaki ayrımı bulsak da, aslında o bizim zihin-beden sorunumuzdan hiç bahsetmiyor. Descartes, onları tanımladığı gibi, zihin ve maddenin çok farklı olduğu gerçeğinden rahatsız değildir: Biri uzamsaldır, diğeri değildir ve bu nedenle biri diğerine etki edemez. Descartes, İtirazlardan birine Yanıtında şöyle yazar:

“Bu tür sorularda yer alan tüm sorun, yalnızca yanlış olan ve hiçbir şekilde kanıtlanamayan bir varsayımdan kaynaklanmaktadır, yani, eğer ruh ve beden, doğası farklı olan iki töz ise, bu onların her biri üzerinde hareket etmelerini engeller.”

Descartes bu konuda kesinlikle haklıdır. Örneğin, fırında pişirilmiş bir Alaska pudinginin “doğası”, bir insanınkinden çok farklıdır, çünkü biri bir puding ve diğeri bir insandır – ancak ikisi de zorlanmadan “birbirlerine etki edebilir”.

Ancak zorluk, yalnızca zihin ve bedenin farklı olması değildir. Bir çelişki içerdiği için etkileşimlerinin imkansız olduğu bir şekilde farklıdırlar. Descartes’a göre uzayda olmak bedenlerin doğasıdır ve uzayda olmamak zihinlerin doğasıdır. İkisinin etkileşime girmesi için uzayda olmayanın uzayda olanı etkilemesi gerekir.

Bir cisim üzerindeki etki uzayda bir konumda, ancak cismin olduğu yerde gerçekleşir. Görünüşe göre Descartes bu sorunu görmedi. Bununla birlikte, eleştirmenlerinden ikisi, filozoflar Bohemyalı Prenses Elisabeth ve Pierre Gassendi tarafından açıkça ifade edildi. Ruhun bedeni etkilemesi için bedenle temas etmesi gerektiğini, bunun için de uzayda olması ve yayılımı olması gerektiğine dikkat çekmişlerdir. Bu durumda ruh, Descartes’ın kendi ölçütüne göre fizikseldir.

Mayıs 1643 tarihli bir mektupta Prenses Elisabeth, Descartes’a şunları yazdı:

“İnsan ruhunun, gönüllü eylemleri gerçekleştirmek için vücuttaki hayvan ruhlarının hareketini nasıl belirleyebildiğini söylemenizi rica ediyorum – varlık, yalnızca bilinçli bir tözdür. Çünkü hareketin belirlenmesi her zaman hareket eden cismin itilmesinden kaynaklanıyor gibi görünüyor – harekete geçirdiği şeyden aldığı itkinin türüne veya yine bu ikinci şeyin yüzeyinin doğasına ve şekline bağlı. Şimdi, ilk iki koşul teması içerir ve üçüncüsü, iten şeyin uzamına sahip olmasını içerir; ama uzantıyı ruh kavramınızdan tamamen dışlıyorsunuz ve temas bana bir şeyin maddi olmamasıyla bağdaşmıyor gibi görünüyor.”

Bedeni harekete geçirmek ve enerji vermek için dört tip temas ve bedenle temasın uzatılması gereken yüzeyin doğası ve şekli gerekir. Bu pasajı anlamak için iki açıklamaya daha ihtiyacımız var.

İlk olarak, Prenses Elisabeth ve Descartes “hayvan ruhları” (eski Yunanlı hekim ve filozof Galen’den gelen bir tabir) hakkında konuştuklarında, onu modern fizyolojik sinir liflerinde esasen sinyal rolünü oynayan bir şey olarak yazarlar. Descartes için, hayvan ruhları hayaletimsi görünümler anlamında ruhlar değildi, ancak kasların hava üfleyerek hareket ettiğini iddia eden bir teorinin, sözde kabarcık teorisinin parçasıydı. Hayvan ruhları, kaslara dönüşen ince hava akımlarıdır. (Burada hayvan, hayvan değil, ruhtan türetilen bir sıfat anlamına gelen anima anlamına gelir.)

İkinci yorumda, Prenses Elisabethin “onun ruh kavramını genişletmek için tamamen taliptin” yazdığında, Descartes, ruh ve maddeyi birbirini dışlayan şeyler olarak tanımlar. Zihin, uzamsal boyutları olmayan bilinçtir ve madde, tamamen uzamsal boyutları ve konumu tarafından belirlendiği için bilinç değildir. Elisabeth, ruhun madde ile temasa geçemeyeceğini çünkü mekansal konumu ve boyutu olmadığı için tartışır. Burada devam ederken zihinsel problemler ortaya çıkıyor.

Zihin-Beden Problemi

Descartes’ın kendisi henüz zihin-beden problemini öne sürmemişti; ancak probleme çözüm olabilecek bir şeye sahipti. Descartes’ın zihin ve beden arasındaki keskin ayrımını ortaya çıkaran onu eleştirenlerdi. Bu ayrım, bilinç ve uzam olan zihin ve bedenin tanımlayıcı özelliklerini veya “temel niteliklerini” içeriyordu.

Descartes, çok farklı türde şeylerin birbiriyle etkileşime girebileceği konusunda kuşkusuz haklı olsa da, zihin ve beden gibi farklı şeylerin gerçekte nasıl etkileşime girdiğine dair açıklamasında haklı değildi. Son felsefi incelemesi olan “Ruhun Tutkuları”ndaki önerisi, bunların “ruhun ana koltuğu” olan epifiz bezi aracılığıyla etkileşime girmeleri ve ruh tarafından bir o yana bir bu yana hareket etmeleriydi. Epifiz bezinin küçük, hafif, çift taraflı olmaması ve merkezi yerleşimli olması nedeniyle bu organı seçmesinin nedenleri vardı. Yine de, tüm fikir başlangıç ​​değil, çünkü epifiz bezi vücudun diğer herhangi bir kısmı kadar fizikseldir.

Tam olarak Descartes’ın biçiminde olmasa da, zihin ve beden arasındaki keskin ayrımı miras aldık, ancak Descartes’ın zihin-beden sorununa çözümünü miras almadık. Yani sorunla, eksi bir çözümle baş başa kalıyoruz. Renk deneyimleri gibi sahip olduğumuz deneyimlerin, nihayetinde onları üreten elektromanyetik radyasyondan veya beyindeki nöronların faaliyetlerinden gerçekten çok farklı olduğunu görüyoruz. Etkileri görsel korteksteki nöronlara kadar takip edilebilse bile, renklendirilmemiş radyasyonun rengi nasıl üretebildiğini merak etmek zorundayız. Başka bir deyişle, bir yanda fizik ve fizyoloji ile diğer yanda psikoloji arasında, onları bağlayacak ilkeli bir yol olmaksızın keskin bir ayrım yaparız. Fizik, kütle, hız, elektron, dalga vb. içeren ancak kırmızı, sarı, siyah ve benzerlerini içermeyen bir dizi kavramdan oluşur. Fizyoloji, nöron, glial hücre, görsel korteks vb. kavramları içerir, ancak renk kavramını içermez. Mevcut bilimsel teori çerçevesinde “kırmızı” fiziksel değil psikolojik bir terimdir. O zaman sorunumuz çok genel olarak fiziksel ve psikolojik arasındaki ilişkiyi tanımlamanın zorluğu olarak tanımlanabilir, çünkü Prenses Elisabeth ve Gassendi’nin fark ettiği gibi, aralarında hiçbir ortak terim yoktur.

Descartes’tan ve 1641’deki eleştirmenleriyle yaptığı tartışmadan önce gerçekten zihin-beden sorunu yok muydu? Elbette Descartes’tan çok önce filozoflar ve dini düşünürler beden ve zihin veya ruh ve bunların ilişkisi hakkında konuşmuştu. Örneğin Platon, ölümden sonra ruhun hayatta kalması ve ölümsüzlüğü için argümanlar içeren Phaedo adlı büyüleyici bir diyalog yazdı. Yine de, ruhun veya zihnin beden “içinde” bulunabildiği ve aynı zamanda bedenden ayrılabildiğinin tam anlamı, görünüşe göre Platon’a başlı başına bir sorun olarak sunulan bir şey değildir. Onun ilgi alanı, ruhun ölümden sonra hayatta kalmasıdır, bedende nasıl veya hangi anlamda olabileceği değildir. Aynı şey dini düşünürler için de geçerlidir. Onların kaygısı insan için ve belki de vücudun refahı için, ama esas olarak insan ruhunun refahı ve geleceği içindir. Descartes’ın özenle formüle edilmiş düalizmi tarafından Prenses Elisabeth ve Gassendi’ye zorlanan teknik kesinlik ile ilgili bir sorun formüle etmezler.

17. yüzyılın ortalarında entelektüel yönelimimizde önemli bir şey açıkça değişti. Descartes’ın sinir sistemini baloncu açıklaması gibi mekanik açıklamalar gündem olmuştu ve bu açıklamalar fiziksel ve mekanik açıdan insan zihni ve insan bilinci hakkında ne söylenmesi gerektiği sorusunu yanıtsız bırakmıştı.

Örneğin, bir fincanı kaldırıp kahveden bir yudum almak gibi basit bir şeyi yapmaya karar verdiğimizde ne olur? Kol hareket eder, ancak düşüncenin veya arzunun bunu nasıl gerçekleştirebileceğini görmek zordur. Sanki bir hayalet kahve fincanını kaldırmaya çalışıyormuş gibi. Hayalet kolunun, kupayı etkilemeden ve onu ya da fiziksel kolunun havaya kalkmasına neden olmadan basitçe içinden geçeceği varsayılır.

Sadece birkaç metre öteden düşünerek bir ATM’nin nakit dağıtmasını sağlayabilirsek, bu dikkate değer olacaktır. Zihinlerimizin fiziksel olarak ATM’ye bağlı olmadığı konusunda ısrar etmenin bir faydası yok ve bu yüzden ATM’nin çıktısını etkilemek imkansız – çünkü onların bedenlerimize fiziksel olarak bağlı oldukları hiçbir anlam yoktur.

Zihinlerimiz fiziksel olarak bedenlerimize bağlı değildir! Eğer fiziksel değillerse nasıl var olabilirler? Prenses Elisabeth ve Gassendi’nin önemini, Descartes’ın kendisi de dahil olmak üzere, onlardan önceki herkesin gördüğünden daha açık olarak gördüğü nokta budur.

Bir önceki yazımız olan Descartes Varlık Anlayışı Üzerine Görüşler başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.