Determinizm Nedir? Determinizm ’in Alt Dalları Nelerdir?

Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /home/termalkaplicalar/mitolojiktanrilar.com/wp-content/plugins/onceki-yazi-linki/onceki_yazi_linki.php on line 56

Determinizm felsefe içerisinde olan bir akımdır. Kendi içinde de alt dallara ayrılmaktadır. Determinizmin Türkçeye çevirisinde belirlenimcilik, belirlenimlilik ve gerekircilik gibi ifadeler kullanılmaktadır. Determinizmin öne sürdüğü şey fizik yasaları gibi bazı yasalar çerçevesinde evren içerisinde olan bütün olayların neden ve sonuç ilişkilerine dayandığını söylemektedir.

Determinizm nedir? Diye sorulduğunda çoğu kişi buna cevap olarak belirlenimcilik demektedir. Çünkü determinizm daha çok bu terim ile bilinmektedir. Determinizm akımına göre evrenin içerisinde bulunan her şey yasalar tarafından belirlenmiştir. Hatta fizik ve geometri gibi bilimlerin varlığı evrenin bir yasaya sahip olduğunun bir kanıtı olarak gösterilmektedir. Determinizm akımı rastgelelik kuramını reddetmektedir. Bu yönü ile de nihilizm akımından ayrılmaktadır. Aynı zamanda determinizm sadece evrenin değil evrenin bir parçası olan insanın düşüncelerinin ve davranışlarının da yasalar tarafından belirlendiğini savunmaktadır.

Nedensellik İlkesi

Deterministler insanların yaptıkları ya da düşündükleri şeylerden mesul olmadıklarını savunmaktadırlar. Bunun sebebini ise insanların yaptıkları her şeyin önceden planlanmış olduklarını söyleyerek açıklamaktadırlar. Determinizm akımında özgür iradeye inanılmamaktadır. Bu yüzden de diğer akımlar tarafından sıklıkla eleştirilmişlerdir. Özgür iradeye inanmamaların sebebini ise seçimlerin ve özgür iradenin bir yanılgıdan ibarettir diye açıklamışlardır. Nedensellik ilkesinde insan iradesine yer yoktur. Her şey önceden belirlenmiştir ve bütün düşünceler diğer başka düşüncelerin nedenleri ya da sonuçlarıdır. Bütün şeyler birbiri ile ilişkili ve bağlantılı olduğu için insan iradesinin ve özgür iradenin hiçbir hükmü bulunmamaktadır. İnsanlar yaptıkları seçimlerde özgür değillerdir. Determinizm felsefe içerisinde bazı filozofları da etkilemiştir. Örneğin İslam filozoflarından Farabi, İbn-i Sina ve İbn-i Rüşd bu filozoflardan bazılarıdır. Nedensellik ilkesi determinizm akımının en temel taşı olarak geçmektedir.

Determinizm ’in Alt Dalları

Determinizm kendi içerisinde 4 tane alt dala ayrılmaktadır. Bunlar Mekanik determinizm, tarihsel determinizm, ekonomik determinizm, toplumsal determinizm ve son olarak deneysel determinizmdir.

• Mekanik Determinizm: İnsanların verdikleri kararlar ve yaptıkları kendileri dışında olan nedenlerin bir sonucudur.
• Tarihsel Determinizm: İnsanlar karar verirken kararların verilmesinde tarihi olayların etkisi büyüktür.
• Ekonomik Determinizm: İnsanların davranışlarında ve karar vermesinde ekonomik olayların etkisi büyüktür.
• Toplumsal Determinizm: İnsanların sahip oldukları irade yaşamını sürdürdükleri toplum içerisindeki ekonomisi, sağlığı, eğitimi ve maddi durumu gibi şeyler ile belirlenmektedir.
• Deneysel Determinizm: Deneyler sonucunda oluşan bütün şeyler sabit ve değişken olmayan sonuçlara sahiptir. Deneysel determinizm anlayışına göre mucize ve tesadüf gibi şeyler yoktur. Her şeyin bir sebebi bulunmaktadır. Bütün bilimlerin kuralları vardır ve bunlar sabittir, değişmez. Bunun sonucunda da bazı durumlar ortaya çıkmaktadır. Determinizm nedir? sorusuna deneysel determinizm anlayışı ile cevap verilebilmektedir.

Determinizm ’in Sorumluluk Anlayışları Nelerdir?

Felsefede determinizm akımının 2 tane sorumluluk anlayışı bulunmaktadır. Bunlar yöntemli determinizm ve dogmatik determinizmdir. Yöntemsel determinizm de evrenin yapısı ussal olarak belirtilmiştir. Buna bağlı olaraktan insanların yaptıkları davranışlarının sonuçları kötü olduğunda sonuçlar önceden görülebilir ve insanın davranışlarının engellenebilir olduğunu savunmaktadır. Claude Bernard yöntemli determinizm konusunda çalışmalar yapmıştır. Ve çalışmaların sonucunda bu anlayışın her varlığın, düşüncenin ve davranışların bir şartı ya da nedeni bulunmaktadır. Bu yüzden de davranışların, düşüncelerin ve varlıkların sonuçları önceden belirlenmiştir. Bundan dolayı da yöntemli determinizm ’in ahlaki bir sorumluluğu bulunduğunu savunmaktadır. Dogmatik determinizm de ise Tanrı’nın tek, sonsuz ve mükemmel olduğu düşünülmektedir. Böylece evrenin kesin ve net olarak determinist bir düzene sahip olduğunu savunmaktadır. Bu yüzden de davranışlarımız bu evrenin düzenine uymakta ve özgürlük ifadesi bu evrende bulunmamaktadır. Özgürlük kavramının bulunmaması sorumluluk bilincini ortadan kaldırmaktadır. Determinizm felsefe içerisinde kendi içinde dalları bulunan bir akımdır.

Kaynak;

www.coursera.org

Bir önceki yazımız olan Hümanizm Nedir? Hümanizm İlkeleri Nelerdir? başlıklı makalemizde Hümanizm hakkında bilgi, Hümanizm ilkeleri ve Hümanizm ne demek hakkında bilgiler verilmektedir.