Enuma Elish Destanı Nedir?

Enuma Elish (Enuma Eliş) yedi tabletten oluşan ve kökeni milattan önce 1200 yıllarına dayanan çivi yazısı ile yazılmış, yaratılış hakkındaki kil tabletlerdir. Enuma Elish destanı M.Ö 12. yüzyıla tarihlense de yazılan mitlerin tam olarak ne zaman ortaya çıktığı bilinmemektedir.  Ancak Ashur, Sultantepe, Kish, Ashurbanipal kütüphanesi ve Nineveh’te bulunan 3200 yıllık tabletlerde anlatılan mitlerin kendilerinden 600 yıl önce yıkılan Sümer İmparatorluğu’ndan daha eski olduğu düşünülmektedir. Yaratılışın yedi tableti olarak da bilinen Enuma Elish Mezopotamya toplumlarına özgü yaradılış hakkında mitler içerir.

Enuma Elish Destanını Anlatan, Çivi yazısı ile yazılmış tabletler.

Tiamat’a karşı verilen büyük savaşta önemli bir rol oynayan Tanrı Marduk’un Babil kökenli olması nedeniyle, Sürmer versiyonunda Tanrı Enki (Ea) veya Enlil’in yer aldığı düşünülmektedir. Ashur’da keşfedilen tablette Tanrı Ashur öne çıkmaktadır. Bu durumun şehirlere göre değişkenlik göstermesinin nedeni Mezopotamya inançlarında her şehrin kendi tanrısını en üstün olarak görmesidir. Keşfedilen tabletlerin birçoğu Babil kökenli olduğundan Babil Tanrısı Marduk en ön plandadır. Ancak Babil tabletlerinde dahi Enki’nin insanları yaratarak büyük bir rol oynadığı düşünülmektedir.

Enuma Elish Destanı Ne Anlatıyor?

Dünya üzerindeki en eski mitlerden biri olduğu düşünülen Enuma Elish evrenin ve insanların yaratılışı ile alakalıdır. Enuma Elish’e göre başlangıçta Apsu olarak bilinen tatlı suya ve Tiamat olarak bilinen tuzlu su bir girdap olarak düşünülen Kaos’tan ortaya çıkmıştır. Daha sonra Apsu ve Tiamat birleşerek diğer tanrıları ortaya çıkarmıştır.

Zaman geçtikçe genç tanrıların çıkardığı gürültüler Apsu’yu rahatsız eder ve bu nedenle veziri Mummu’nun tavsiyesine uyarak çocuklarını öldürmeye karar verir. Apsu’nun planından haberi olan Tanrıça Tiamat oğlu Enki’ye haber verir. Enki babası Apsu’yu uykusunda öldürerek parçalarından kendi evini yapar.

Apsu’nun Enki tarafından öldürüleceğini düşünemeyen Tiamat kocasının ölümü ardından çocuklarına savaş açar. Bu savaşta Quingu’yu yeni kocası ve destekçisi olarak kabul eder. Quingu ve Tiamat Kaos’un güçlerinden çocuklarını yok etmek için devasa bir ordu oluştururlar.

Tanrılar Marduk ortaya atılana kadar Kaosun orduları ile amansız bir savaşa girer ancak başarılı olamazlar. Marduk savaşta başarılı olacağını ancak kardeşlerinin başarılı olması halinde kendisine itaat etmelerini ister. Bu konuda isteksiz olsalar da tanrılar son çare olarak Marduk’un isteğini kabul ederler.

Marduk ilk olarak Quingu ile savaşır ve onu mağlup eder. Daha sonra Tanrıça Tiamat’a bir ok fırlatarak onu ortadan ikiye ayırır. Tiamat’ın gözlerinden akanlar ile Dicle ve Fırat nehirleri oluşur. Marduk Tiamat’ın kalıntılarından gökleri ve yerleri yaratır. Diğer tanrılara görevlerini dağıtır ve Quingu’dan kader tabletlerini alarak hükümdar olur.

Marduk zaferini kutladıktan sonra Quingu’nun kalıntılarından insanı yaratmak için Enki’ye danışır. Enki dünya üzerindeki düzeni sağlamak ve tanrılara ibadet etmek amacıyla Quingu’nun kanından ilk insan Lullu’yu yaratır.

Enuma Elish’in ve Dinler

Enuma Elish yazıtları İncil’de yer alan yaradılış ile alakalı öykülere ilham kaynağı olmuştur. 19. Yüzyılın başlarında araştırmacılar İncil’de anlatılan olaylar için fiziki kanıt bulmak amacıyla Mezopotamya’da araştırmalarda bulunmuşlardır. Ancak bu araştırmalar sonucunda buldukları kil tabletler, İncil’deki anlatıların Mezopotamya kökenli olduklarını doğrulamıştır.

İnsanın yaratılışı ve Büyük Tufan gibi herkesin bildiği anlatılar ilk olarak Sümerler tarafından ortaya çıktı daha sonra Babil’iler tarafından tercüme edildi ve bazı eklemeler yapıldı. İncil’de yer alan hikayeler ise Asurlular tarafından oluşturuldu. Bu hikayelerin temel noktaları aynı olsa da içerikleri arasında büyük farklar bulunmaktadır.

İbraniler Mezopotamya yaratılış efsanesini kendi amaçları uğrunda değiştirdiler ancak kaostan gelen ve mutlak düzen kuran tanrı kavramını korudular. Büyük kitaplarda Tanrının yaptığı gibi Enuma Elish’te de insanlar yoktan var olmuşlardır. Ayrıca kendilerini yaratan Tanrıya ibadet etmek ve saygılarını sunmak zorundadırlar.

Enuma Elish Tanrı Marduk’u tüm tanrıların üzerinde tutmaktadır. Bu nedenle Babil’de Marduk zamanla en fazla saygı gören tanrı olmuştur. Marduk’un yükselişi tam olarak Kral Hammurabi dönemine (M.Ö. 1792-1950) denk gelmektedir. Marduk bu dönemde İnanna’nın yerini almıştır. Enuma Elish Mezopotamya’da geniş kesimler tarafınca kabul görmüş ve okunmuştur.

Bir önceki yazımız olan Eurynome Kimdir? | Yunan Mitolojisinde Eurynome başlıklı makalemizde Eurynome, Eurynome kimdir ve Eurynome yunan mitolojisi hakkında bilgiler verilmektedir.