Fatalizmi Savunan Filozoflar Kimlerdir?
Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /home/termalkaplicalar/mitolojiktanrilar.com/wp-content/plugins/onceki-yazi-linki/onceki_yazi_linki.php on line 56
Fatalizm için mantıksal argüman, nedenselliğe veya fiziksel koşullara değil, mantıksal gerekliliğe dayanan bir argümandır. Bu argümanın sayısız versiyonu vardır, ancak fatalizmi savunan filozoflar içerisinde en ünlü olan argümanlar Aristoteles ve Richard Taylor’a aittir.
Kadercilik, tüm olayların veya eylemlerin kadere veya kaçınılmaz önceden belirlenmeye tabi tutulmasını vurgulayan felsefi bir doktrindir.
Kadercilik genellikle aşağıdaki fikirlerin birkaçına atıfta bulunur:
- Uygulanan özgür irade, cehalet (veya Avidya) ve unutkanlığın (veya Adristi) sonuçlarına ilişkin kusurlu bir algı.
- Bu özgür irade yoktur, yani tarih mümkün olan tek şekilde ilerlemiştir. Bu inanç determinizme çok benzer.
- Bu eylemler ücretsizdir, ancak yine de kaçınılmaz bir sona doğru çalışır. Bu inanç bağdaştırıcı kadere çok benzer.
- Bu kabul, kaçınılmazlığa karşı direnmek yerine uygundur. Bu inanç bozgunculuğa çok benzer.
Determinizm, Kadercilik ve Kader
İçindekiler
İlgili terimler sıklıkla birbirinin yerine kullanılsa da, kader, determinizm ve fatalizm, insan iradesinin veya kader eğiliminin yararsızlığının farklı yönlerini vurgulamada farklıdır. Ancak, tüm bu teorilerin ortak bir yanı var.
Determinizm, gelecek önceden belirlenmiş olsa bile, insan eylemlerinin geleceği etkilediği konusunda genellikle hemfikirdir. Fatalizm savunucuları, tüm gerçekleri kaçınılmaz olarak kabul etmeyi vurgularken, kadere teslim olmayı vurgulamaz. Başka bir deyişle, deterministler geleceğin eylem ve sebep-sonuç ile sabitlendiğine inanırken, fatalizm savunucuları ve kaderciler, sebep-sonuç ilişkisine rağmen geleceğin kaçınılmaz olduğuna inanırlar.
Yani, determinizmde geçmiş farklıysa, şimdi ve gelecek de farklı olacaktır. Kaderciler için böyle bir soru önemsizdir, çünkü şimdinin ötesinde bir şimdi/gelecek/geçmiş olamaz.
Kadercilik veya fatalizm, determinizmden daha geniş bir terimdir. Tesadüfi/tarihsel belirsizliğin, yani yalnızca diğer olayların bilgisi ile tahmin edilebilecek olayların varlığı, determinizmi dışlamaz. Zorunluluk (bir doğa kanunu olarak) tesadüfen gerçekleşecektir.
Fatalizm Argümanı
Fatalizm hakkında bilinen en eski bir argüman şöyledir:
- Eğer kaderiniz iyileşmek ise, doktoru arasanız da aramasanız da sorun olmayacaktır.
- Aynı şekilde kaderiniz ölmekse doktoru çağırsanız bile iyileşmezsiniz.
- Yani kadere göre ya iyileşeceksiniz ya da iyileşemeyeceksiniz.
Fatalizm savunucuları etki tarafına (yani tedavi) vurgu yapar, nedensel tarafta değil. Kaderciler bunu neden ve sonucun her iki tarafına da uygularlar. İyileşmeniz kaderin insafına kalmış olsa da, kaderciler bir doktora görünüp görünmeyeceğinizin de önceden belirlenmiş olduğuna inanırlar.
Fatalizm Savunucuları Mantıksal Argüman
Kadercilik için mantıksal argüman, nedenselliğe veya fiziksel koşullara değil, mantıksal gerekliliğe dayanan bir argümandır. Bu argümanın sayısız versiyonu vardır, ancak en ünlüleri Aristoteles ve Richard Taylor tarafından yapılmıştır. Bunlara itiraz edilmiş ve üzerinde durulmuştur ancak çok az insan bunları kabul etmektedir.
Mantıksal kaderciliğin ana fikri, ne olacağı hakkında bir dizi doğru önerme (ifade) olduğu ve bunların ne zaman yapıldığına bakılmaksızın doğru olduğudur.Argümanlar, büyük ölçüde, herhangi bir önermenin doğru ya da yanlış olduğu fikri olan iki değerlik ilkesine dayanır.
Mantıksal kadercilikle ilgili bir başka sorun da, önce belirli bir kimse tarafından öne sürülmeden var olan tüm önermelerin zamansız bir kümesi olduğunu kabul etmeniz gerektiğidir. Konstrüktivistler (mantık ve matematikte bir düşünce okulu), durumun böyle olmadığını ve önermelerin yalnızca oluşturulduklarında veya ifade edildiklerinde var olduklarını iddia edeceklerdir.
Bir önceki yazımız olan Farabi Eğitim Anlayışı Nedir? başlıklı makalemizde Farabi eğitim anlayışı hakkında bilgiler verilmektedir.