Hephaistos Kimdir? | Olimpos Tanrılarının Demircisi

Hephaestus antik yunan mitolojisi içerisinde özel bir konuma sahiptir. Ateş’in tanrısı olarak anılmaktadır. Heykel sanatı, taş döşeme, metal işleri, demircilikten sorumlu olan tanrıdır. Zeus ve Hera’nın oğludur. Ancak hikâyelere göre Hera hiçbir erkeğin katkısı olmaksızın Zeus’a duyduğu öfke ile Hephaestus’u tek başına yaratmıştır. Zeus tarafından Afrodit ile evlendirilmiştir. Olimpos Dağı’ndaki tüm tanrılar için silah ve makineler yapar. Roma döneminde ismi Vulcan olarak bilinir.

Tanrıların demircisi olan Hephaestus’un Olimpos Dağı’nda kendisine ait, silahlarını ve makinelerini yapabileceği bir atölyesi bulunur. Hephaestus’un görünüşü çok çirkindir. Babası Zeus bu nedenden dolayı Afrodit ile evlendirmiştir. Ancak Afrodit kocasını sürekli hem ölümlüler hem de tanrılar ile aldatmıştır.

Bir hikayede, yaptığı bir makine ile Afrodit ile sevişmekte olan Savaş Tanrısı Ares’i yatakta çıplak olarak bağlamış ve tüm tanrıların onunla dalga geçmesini sağlamıştır. Gözle görünmeye ve çelik kadar sağlam bir ağ tasarlayarak Ares’i tuzağa düşürmüştür. Aşıkların bu utanç verici durumuna Poseidon hiddetlenmiş ve Hephaestus’dan, Ares’i bırakmasını istemiştir. Ares’in ceza alacağını düşünen Hephaestus ağları çömüştür ancak beklediği gibi bir ceza verilmeyince buna kızarak ilk kadın olan Pandora’yı (veya tüm insanları) yaratmıştır.

Hephaestus tıpkı Athena gibi cömert ve insanlara yardımcı bir tanrı olmuştur. Metal işlerine ve heykeltıraşlığı insanlara öğreten tanrıdır.

Hephaestus Düşmüş Tanrı

Homeros’un İlyada Destanında ateşin efendisi olarak bahsedilen Hephaestus, Zeus ve Hera’nın arasında geçen bir tartışmada, Hera’nın tarafını tutunca Zeus tarafından Olimpos Dağı’ndan aşağı atılmıştır. Gökyüzünden Lemmos adasına düşen tanrı Hephaestus, düşmenin etkisiyle topal kalmıştır. Başka bir hikayade ise doğuştan sakat olarak bahsedilmiştir ve bu durumdan utanan annesi Hera tarafından Olimpos Dağından yeryüzüne atılmıştır. Düştükten sonra Eurynome ve Tethys tarafından kurtarılmıştır.

İlk olarak 9 yıl boyunca kurtarıcılarına çeşitli mücevherler hazırlamış daha sonra annesinden intikam almak için altından bir taht yapmıştır. Hikayeye göre bu tahta oturan Hera görünmez zincirler ile bağlanmıştır. Tanrılar Hera’ya yardım etmek için Dionysos’u görevlendirmiştir. Dionysos, Hephaestus’u sarhoş ederek bir eşeğin sırtında Olimpos’a getirmiş ve Hera’nın serbest kalmasını sağlamıştır.

Demirci Tanrı Hephaestus

• Ateş tanrısı ve demirci tanrı olarak bilinir.
• Babasının Zeus olduğu söylenir ancak bazı kaynaklar yalnızca Hera tarafından yaratıldığını belirtmektedir.
• Hephaestus ölümsüz Olimpos Tanrıları arasında çirkin olan tek tanrıdır.
• Sakat olarak doğmuştur ve bu yüzden Olimpos’tan atılmıştır.
• Tanrıların demircisidir onlar için özel silahlar yapar.
• Demirhanesi bir volkanın altındadır ve o çalıştıkça depremler olur.
• Aphrodite onun karısıdır anca ona sağdık değildir.
• Sanatın efendisidir.
• Kiber ve barışçıl bir tanrıdır.
• Genellikle çekiç ve örs ile tasvir edilen heykelleri bulunur.
• Atina’da kendisi adına yapılan bir tapınağı vardır.
• Athena’nın kalkanını yapmıştır.
• Eros’un okları da onun eseridir.
• Kral Sidon’un kızı Europa’nın çiçek toplaması için altın bir kase yapmıştır.
• Akhilleus’un (Achilles) Truva savaşında giydiği zırhı o yapmıştır.
• Yarı yılan yarı insan olan Erichthonius onun oğludur.

Hephaistos Kimdir?

Yunan mitoloji tarihinde Hephaiostos zanaatın, demirciliğin, taş işçiliğinin, volkan ve ateşin tanrısıdır. Tanrı Zeus ve Eşi Hera’nın dünyaya getirdiği çocuklardan biri olarak dünyaya gelen Olympos’lu tanrılardan biri olmuştur. Olympos’un demircisi olan Hephaistos Mitolojide yer alan diğer tanrıların ve kahramanların silahlarını ve zırhlarını üretmiştir.

Tüm vücudunu kaplayan değişik zırhlar üreterek robota benzetmiştir. Topal ve çirkin olarak tasvir edilen Hephaistos aynı zamanda güzellik tanrıçası Hera’nın da kocasıdır. Hephaistos ismi tarihin birçok yerinde ve birçok olayında karşımıza çıkmaktadır.Truva Savaşından tutun da Athena’nın tanrı Zeus’un kafasından çıkıp dünyaya geldiği ana kadar efsanevi bir çok olayın içinde adı geçmektedir.

Hephaistos’un simgeleri zanaatçı olduğundan dolayı çekiç, örs ve demirde kullanılan maşa olmuştur. Hephaistos inancının merkezi Limni Adası’dır. Zanaat ve imalatın merkezi olan kentlerde ve Atina’da Hephaistos oldukça önem ve değer verilen bir tanrı olmuştur.

 Hephaistos’un dünyaya bir sürü çocuk getirmiştir. Eukleia, Eupheme, Euthenia ve de Philophrosyne isimli tanrıçaları, Limni adaları ve Semadirek adalarına has bir kült olan Kabeiroi ismi ile adlandırılan tanrı veya daimonlar, Sicilya adasında yaşayan ve orayı temsil eden peri Thaleia ve de son olarak Atina’nın kralı olan Erikhthonios Hephaistos’un çocuklarıdır. Roma mitolojisinde Hephaistos’un karşılığı Vulcan ya da Vulcanus’tur.

Hephaistos’un Doğumu Ve Olympos’tan Sürgün Edilmesi

Homeros başyapıtları olan İlyada ve Odysseia’da Hephaistos’un tanrı Zeus ve Hera’nın çocuğu olarak dünyaya geldiğini söylemektedir. Başka bir tarihçi Hesiodos ise güzellik tanrıçası Hera’nın Hephaistos’u yalnız ve tek başına ve babasız dünyaya getirdiğini söylemektedir. Yazara göre bunun sebebi ise Hera’nın Athena’yı tek başına dünyaya getirdiğinden dolayı tanrı Zeus’tan bu sebep ile intikam almak istemesidir.

Hephaistos’u babasız olarak kabul eden bu kanı ilerleyen zaman içerisinde Biblietheca yazarı olan Apollodorus ve Fabulae yazarı olan Hyginus tarafınca da süregelmiştir. Ancak Attik bölgesine ait olan bir vazo üzerinde ki resimler incelendiğinde Athena’nın tanrı Zeus kafasından doğduğu esnada Hephaistos orada bulunmaktadır. Bu durumda tabi Hephaistos’un Athena’dan yaş olarak oldukça büyük olduğunun göstergesidir. O halde Hera’nın yalnız başına yani babası olmadan Hephaistos’u dünyaya getirmesi oldukça çelişkili bir durumdur. Bu sebepten dolayı mitolojik yapıtlarda yer alan rivayetlerden daha çok Homeros’un düşüncesine inanılmıştır.

Hephaistos’un doğumu ile ilgili olarak kaynağının Homerik içerikli şiirlerde bulunan bir mitte Hera’nın topallayarak dünyaya gelen Hephaistos’u gördüğü anda gökten yere fırlattığı söylenmiştir. Ancak Okeanos Nehri doğru uçan bebek Hephaistos Thetis tarafından hemen kurtarılmıştır. Titan Thetis Okeanid Eurynome le birlikte Hephaistos kol kanat germiş ve onu güzelce büyütmüşlerdir.

 Homeros bu durumu eseri İlyada da bir başka anlatmaktadır. Ona göre ise Hephaistos Hera’nın kendisi tarafından değil bizzat kendisinin Hera’ya yaklaşmasına engel olup durdurmak için tanrı Zeus tarafından gökten aşağıya doğru atılmıştır. Hikayenin bu çeşidinde hephaistos Okeanos nehrine değil Limni Adası’na düşmüştür. Bu adada Sinties ismi ile adlandırılan zanaatın tam erbabı olan kişi tarafından yetiştirilmiştir. Homeros da Hephaistos’u doğduğu esnada topal olarak doğduğunu söylemiştir. Ancak daha sonraki yazarlar ozanlar Hephaistos’un topla oluşunu çok daha sonradan tanrı Zeus tarafından Olympos Dağından aşağıya atılması ile oluştuğunu söylemişlerdir.

Tanrının Öfkesi

Olympostan annesi Hera ve babası Zeus tarafından kovulan Hephaistos, annesine çok ama çok büyük bir hınç, öfke ve de kin beslemektedir. Hephaistos annesi Hera’dan intikamını alabilmek için özel bir taht imal etmiştir. Altından yapılmış olan bu tahta oturan bir daha yerinden kalkamıyordu.

Plan şu şekilde olacaktı eğer Hephaistos’un istediği devam ederse; Hera tahtına kurulup anın tadını çıkarırken yerinden kalkmaya çalıştığı anda bunu başaramaz. Uzunca bir süre uğraşan herkes Hera’yı yerinden kaldıramayınca tanrılar Hephaistos’a gidip Olympos’a gidip annesini kurtarmasını isterler.

 Yaşadığı olaylardan dolayı haklı olarak annesine karşı çok kırgın ve üzgün olan Hephaistos tanrıların teklifini reddeder ve benim öyle bir annem yok der. Bu işin çözümü için Dionysos’a gider. Dionysos Hephaistos’u lezzetli şarapları kendinden geçirterek eğlenceye ve zevke düşkün olan arkadaşları ile birlikte bir katırın sırtına Hephaistos’u yüklerler. Ve istikamet doğru Olympos’tur. Attika da bilindiği kadar Etrüsk sanatını icra edenler tarafından da oldukça sevilen bu sahne vazo üzerinde ki betimlenmesinde Dionysos Hephaistos’u sırtında taşırken ya da katırın yuğlarını çekerken görülmektedir.

Olympos’a vardıklarında Hephaistos bir oğul olarak üzerine düşeni yapmak zorunda kalmıştır. Tanrı Zeus’un emri ile Hera’yı büyülü olan tahtından kurtarmıştır. Böylelikle bu iyiliğinden dolayı hem Olymposlu tanrıların arasına yeniden dönmüş hem de Afrodit’i bu iyiliğinin karşısında bir ödül olarak almıştır.

Hephaistos ve Athena

Athena’nın zanaatlarla olan ilişkisini baz aldığımızda Hephaistos’u Athena’nın erkek hali olarak düşünebilmek mümkündür. Yunan mitolojisine göre her iki tanrı da birçok zanaatı ve sanat çeşidini insanlara öğretmişlerdir. Bundan dolayı Atina’da Athena ve Hephaistos’un adına tapınaklar yapılmıştır.

İnsanlar tarafından oldukça değer verilen ve önem verilen bir tanrı olmuşlardır. Hephaistos’un gökten atıldığı esnada düştüğü Limni adasında ki toprağın birçok şeyi tedavi ettiğine inanmışlardır. Yılan sokmasının zehiri, deliliği tedavi edişi, açık yaralarda ki kanamaları durdurduğuna ve bunları tedavi ettiğine inanmışlar o dönemin insanları.

Evlerinde ocaklarının başına yerleştirdikleri minicik Hephaistos heykelleri en eski döneme ait olan Hephaistos betimlemeleri arasında yer almaktadır. Atina’da yer alan ve dönemin ünlü heykeltraşı olan Alkamenes tarafından yapılmış çok yaygın bir Hephaistos heykeli bulunmaktadır.

Hephaistos ve Athena arasında oluşan bu yakınlık Athena’nın doğumuna dayanmaktadır. Eski bir kahinin söylediği bir dünyaya gelecek olan bir erkek çocuğunun kendisine hükmedip onu devireceğinden endişe duyan tanrı Zeus o korku ve endişe ile eşi Metis’i yutmuştur. Eşi Metis bu esnada Athena’ya hamiledir. Athena tanrı Zeus’un kafasının içerisinde bir yumru gibi gelişip büyümeye başlamıştır. Tanrı Zeus’un kafasında inanılmaz bir baş ağrısı çekmeye başlamıştır ve en sonundan dayanamayarak Hephaistos’a başını yarıp içinde ki şişliğe bakmasını istemiştir.

Hephaistos tanrı Zeus’un isteğini yerine getirmiş ve Zeus’un başını yarmıştır. Daha başını yardığı anda Athena elinde kalkanı ve zırhı ile Zeus’un başından dünyaya gelmiştir. Bu olaylar olduğunda yanında Hephaistos ve Prometheus bulunmaktadır tanrı Zeus’un. Ve Prometheus’tan bahsetmişken Prometheus’u Kafkas dağında ki kayaya hapsedip zincirleyen tanrı Hephaistos’tur. Hephaistos ve Athena arasında ki yakınlığın bir diğer sebebi ise Bibliotheca’da bahsedilen Hephaistos’un oğlu olan Atina Kralı Erikhthonos’un doğumu esnasında ki efsanedir. Yunan mitolojisine göre Erikhthonos toprak ana Gaia’dan geldiği sayılır ancak diğer bir yandan ise Hephaistos’un oğludur. Bakire tanrıça olan Athena tarafından bizzat büyütülmüştür. Bu karışık olan durum Bibliotheca’da adeta bir hikaye gibi anlatılmıştır.

Rivayete göre Bir gün Hephaistos atölyesine gelen Athena’ya her zamankinden başka bir gözle bakar ve bakire olan tanrıçanın peşine düşmüştür. Hephaistos’un Athena’ya tecavüze yeltenmesi karısının onu terk etmesine bağlanmıştır. Tecavüz girişimi olmasa dahi bu birliktelikten Hephaistos’un menisi toprağa düştüğü için bir çocuk dünyaya gelmiştir. İşte bu çocuk Atina kralı olan Erikhthonios’tur.

Ateş Tanrısı

İsimleri: Hephaestus, Amphigueis, Kullopodion, Khalkeus, Klutotekhnes, Polumetis, Aitnaios
Güçleri: Ateş, Metal işleri, Taş oyma, Heykeltıraşlık
Cinsiyet: Erkek
Sembolleri: Çekiç, Örs, Maşa, Bıldırcın
Çocukları: Thalia, Eucleia, Eupheme, Philophrosyne, Cabeiri, Euthenia

Kaynaklar:
The myths and legends of ancient greece and rome – E.M. berens
Walter Burkert – İlkçağ Gizem Tapıları
Yunan Ve Roma Mitolojisi- Colette Estin
Yunan Mitleri Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler – Robert Graves

Bir önceki yazımız olan Hades | Yeraltı ve Ölülerin Tanrısı başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.