İskandinav Mitolojisinde Tanrı Tyr Kimdir?
Warning: count(): Parameter must be an array or an object that implements Countable in /home/termalkaplicalar/mitolojiktanrilar.com/wp-content/plugins/onceki-yazi-linki/onceki_yazi_linki.php on line 56
Tyr İskandinav mitoloji tarihinde yer alan tek eli ve tek gözü olan zafer ve adalet ile ilişkilendirilmiş olan tandırıdır. Tanrı Tyr’nin simgesi yukarıya doğru uzanan bir oktur. İsmi Tür veya Tiyür diye telaffuz edilir.
Tanrı Tyr Kimdir?
İçindekiler
Güney Cermen bölgesinde Tyr Ziu ismi ile bilinmektedir. Anglo Sakson dilinde ki ismi ise Tue’dir. Tyr Asgard’da yaşayan tanrılardan biridir. İngilizce de Tyr isminin kutsal gün olarak adlandırılan Salı gününe bu isim konulmuştur. Thuesday isminin kelime kökü buradan gelmektedir. Diğer cermen bölgelerinde isminin telaffuzu ise Tsiu, Tiwaz, Zeo,Dio,Tiw’dir. Tyr isminin kök anlamı incelendiğinde isminin Hint- Avrupa kökeni olan Dyaus temeline ait olan Zeus ve Dionysos’tan geldiği görülmektedir. Tyr savaş ve bereket tanrıçası olan Zisa ile evlenmiştir. Zisa ismi Tyr isminin dişi versiyonudur.
Tyr tek eli olan tanrı ya da kurdun bakışı lakapları ile tanınmaktadır. İskandinav mitolojisinde önemli bir yere sahip olan Odin’in oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Gökyüzünün ve savaşın tanrısıdır Tyr. Tanrıların arasında en cesur olanıdır. Tyr’nın cesareti ve korkusuzluğu rivayete göre Fenrir’e göz kulak olmayı ve korumayı kendi rızası ile kabul edip gönüllü olmasıyla ortaya çıkmıştır.
Edda’ya Göre Try
Snorri Sturluson Nesir Edda isimli kitabında bu olayı ele almıştır. Tyr ve Hrodrsvitnir lakabı ile bilinen kurt Fennir’in karşı karşıya gelişinin hikayesini bu kitabında ele almıştır. Snorri Tyr için ‘’Tanrıların en cesuru ve gözü pek savaşçıların koruyucusu.’’ olarak bahsetmiştir.
Kurt Fenrir, Loki ile dişi devlerden birinin birlikteliğinden dünyaya gelmiş canavar çocuklardan yalnızca biridir. İskandinav tanrılar kurdun kardeşi ile birlik kurarak günün birinde yeryüzünün sonunu getireceğini dair bazı duyumlar almışlar. Bu tehlikeli durumu önleyebilmek için oyalanmadan harekete geçmişler ve kurdu daha çok küçükken yakalamışlar.
Yavrukurt henüz çok küçük olduğu için bakımı ile ilgili her şeyi yalnızca tanrı Tyr üstlenmiş. Diğer tanrılar kurdun bakımını üstlenmeye cesaret edememişler. Kurt daha küçükken bakımı oldukça kolay ancak diğer tüm yavrular bir gün yavrukurtta büyüyecektir. Tanrılar zaman içerisinde kurdun büyümeye başladığını gördüklerinde kurdun zarar vermemesi için kurdu zincire vurmaya karar vermişler. Ancak bir kurdu zincire vurmak hiçte kolay bir şey değildir. Bu sebepten dolayı öncesinde kurdu oyalayıp kandırmaya çalışmışlar. Ve kurdu zincire vurulursa eğer çok büyük ve güçlü olacağını ve zincirlerini kırabilirse eğer bunun gücünün bir simgesi olacağını söyleyip en sonunda kandırmışlar.
Kırılmaz Zincir
Ancak hiçbir şey tanrıların planladığı gibi devam etmemiş. Zinciri ne kadar sıkı bağlamış olursa olsunlar kurt her fırsatta tanrıların bağladığı zinciri kırmayı başarmış. Tanrılar bu durumu ortadan kaldırmak için zanaatkârlığı ile nam salmış olan cücelerden yardım istemişler. Tanrılar bu zanaatkar olan cücelerden sinsi olarak ortalıkta gezen bir kedinin ayak sesini, sakalları olan bir kadının sakalını, köklü bir dağın kökünü, hızlı hareket eden bir aynın çevikliğini, suda sakin sakin yüzen bir balığın nefesini, bir minik bir kuşun tükürüğünün bir araya gelmesi ile oluşan bir zincir yapmasını istemişler.
Tyr İskandinav mitolojisi
Tanrılar aslında cücelerden bulunması nadir olan şeylerin bir araya gelmesi ile oluşan bir zincirin yapılmasını istemişler. Cüceler tanrıların isteğini geri çevirmemiş ve büyük bir memnuniyet ile kabul etmişler. Tahmin edilebileceği gibi tüm bu karışımların bir araya gelmesi ile oldukça ince olan ama bir o kadar da sağlam olan zinciri oluşturmayı başarmışlar. Hazır olan zinciri cücelerden teslim alan tanrılar hiç oyalanmadan direk olarak kurdun yanına gitmişler. Oyalanmadan cücelerin yapmış olduğu zinciri kurdun başına getirmek için onu kandırmaya çalışmışlar. Bir yandan da aralarında şimdiye kadar takılan tüm zincirleri kıran kurdun bunu da kırıp kırmayacağı konusuna kendi aralarında konuşup tartışmaya başlamışlar.
Kurt kendisine takılmaya çalışılan zinciri gördüğünde aklından bu kadar ince bir zinciri kırıp parçalamanın kendisine hiçbir şöhret, şan ve ün getirmeyeceği geçirmeye başlamış. Ve bu işin altında farklı bir iş olduğunu düşünüp kendisine zincirin takılmasına müsaade etmemiş. Ancak daha sonrasında kendisinin korkup cesaret edemediğini düşünmemelerini istediğinden aklından bir plan geçirmiş ve tanrılara zincire vurulmayı kabul edeceğini ancak karşılığında bir iyi niyet göstergesi olarak tanrılardan birinin elini ağzına sokmasını kabul etmesini istemiş.
Kurdun Ağzı
İlk başta bu tehlikeli görev için kimse gönüllü olmamış. Ancak bir süre sonra Tyr bu tehlikeli görev için kurdun ağzına elini sokmayı kabul etmiş. Böylece tanrıların yapmış olduğu plan işe yaramış ve hileli zinciri kurdun başına geçirmeyi başarmışlar. Hileli zincir kurdu başına geçirilince içinde bulunduğu durumdan dolayı can havli ile bir anda kaçmaya çalışan kurt eli ağzında olan Tyr’nin elini ısırmış ve koparmış. Tüm bunlar olurken tanrılar bir kenarda izlemiş ve kahkahalarını da bu seyirden eksik etmemişler. Tanrılar daha sonra zincire vurmuş oldukları Fenrir’i oradan götürüp bir kayaya sıkıca bağlamışlar. Bir daha kimseye zarar verip ısıramasın diye de kurdun azılı dişlerinin arasına büyük keskin bir kılıç yerleştirmişler. Kayaya bağlanmış olan kurt dünyanın sonuna dek orada kalmış.
İşin içinde kötü ve kurnaz Loki olmasa dahi kendi soyundan gelen Fenrir’in olması yetmiş. Fenrir’in Loki’nin dünyaya getirmiş olduğu üç kötü çocuktan biri olduğunu daha önce söylemiştik.
Tyr Ve Garm Savaşı: Tyr’nin Ölümü
Kozmosun artık sonu geldiğinde Ragnarok savaşı o dönem inanılan dokuz dünyayı yok etmeye başlamış. Hem iyilik hem de kötülüğü kol gezdiği zamanlarda Odin tanrıları savaşmak için devlerin ve canavarların karşı safında savaşa götürmüş. Başına ne geleceğini ve kaderlerinin ne olduğunu bilmeden tüm tanrılar bu savaşta devler ve canavarla ile savaşmış.
Tek kolu olan Tyr ise yer altı aleminin köpeği olan Garm ile karşı karşıya gelmiş. Tyr bu güçlü ve korkutucu Garm’ı alt etmeyi başarmış. Ancak savaşın sonunda o kadar ağır darbelerden dolayı ölüme yenik düşmüş.
Ragrnarok’u müjdesini veren en önemli olayların başında kurt Fenrir’in bağlanmış olduğu sihirli zincirinden kaçması olmuş. Bazı mitoloji araştırmacılarına göre, Garm ve kurt Fenrir’in aynı canavar olduğu noktasında görüş birliği oluşmuş. Bunun sebebi ise Tyr’nin son yapılan savaşta Fenrir ile karşı karşıya gelmesi çok yüksek ihtimal olduğunu söylemişler. Fenrir’i kurnazlık yaparak kandırmaya çalışmış ve bu sebepten dolayı da kolunu kaybetmiş. Garm ve Fenrir’in aynı obje olmasalar bile aralarında oldukça benzerlikler bulunduğunu ve her iki karakterinde yeryüzünün yıkımı esnasında ortaya çıkan kaos güçleri olduğunu söylemişler.
Tyrin Günümüz Kültürüne Etkileri
Tyr ilerleyen zaman içerisinde Romalılar tarafından gezegen Mars ile arasında bir ilişki olduğu yorumunda bulunulmuş. Haftanın bir günü Tyr’nin şerefine Salı ismi ile anılmaya başlanmış. (Tysdagr) Norveç e günümüzde hala Tyr ismi ile bilinen Tysnes isminde bir belediye bulunmaktadır.
Kaynaklar;
www.britannica.com
norse-mythology.org
Norse Mythology by Neil Gaiman
Bir önceki yazımız olan İskandinav Mitolojisi | İskandinav Mitolojisinde Yaratılış başlıklı makalemizde iskandinav mitolojisi, iskandinav mitolojisi bilgi ve iskandinav mitolojisi efsaneleri hakkında bilgiler verilmektedir.